3obieg
Publikacje niezależne, zwane także drugoobiegowymi to wszelkie wydawnictwa nie objęte cenzurą. Tradycje druków konspiracyjnych sięgają w Polsce XVI wieku, kiedy to opublikowano pierwsze teksty reformacyjne. Rozkwit literatury niepodległościowej i antyrosyjskiej nastąpił w okresie Targowicy i rozbiorów. Później wydawnictwa konspiracyjne ukazywały się we wszystkich zaborach aż do roku 1918. W okresie okupacji niemieckiej i sowieckiej wydano ponad 2000 tytułów czasopism i ponad 1500 książek i broszur. W latach 1944-1949, poza ówczesną cenzurą ukazało blisko 300 tytułów czasopism oraz kilkadziesiąt broszur. Kolejnym okresem pojawiania się i rozwoju druków niezależnych jest druga połowa lat 70-tych. Ma to związek z Wydarzeniami Czerwca ’76 w Radomiu i Ursusie, powstaniem Komitetu Obrony Robotników (KOR), Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) oraz Konfederacji Polski Niepodległej (KPN). Niedługo potem powstały także pierwsze niezależne organizacje studenckie, młodzieżowe i robotnicze, także wydające swoje pisma. Strajki w sierpniu 1980 i powstanie NSZZ „Solidarności” zaowocowały ogromną aktywnością wydawniczą. Także w okresie stanu wojennego i po jego zniesieniu nie ustała intensywna, niezależna działalność edytorska. Od tego czasu datuję się również powstanie kolejnego nurtu wydawniczego tzw. trzeciego obiegu. Zaliczają się do niego wydawnictwa pozostające w opozycji zarówno do władz jak i „konstruktywnych” działaczy opozycyjnych.